جرثقیل سقفی چیست ؟
بلند کردن و جابجایی اجسام سنگین کاری است که جرثقیل‌های سقفی به بهترین شکل می‌توانند انجام دهند. به زبان ساده، جرثقیل های سقفی بار را به صورت افقی در سقف و در امتداد یک تاسیسات جابجا میکنند. این دستگاه که قدرت قابل توجهی در حمل بار دارد، می‌تواند برای تاسیسات و کارخانجاتی که به دلیل محدودیت‌های فضا امکان استفاده از سایر دستگاه ها را ندارند، گزینه بسیار خوبی باشد.
کنترل نوع حرکت جرثقیل سقفی توسط کنترل دستی یا یک ایستگاه آویز سیمی که در اختیار اپراتور قرار داده می‌شود، انجام می گیرد. از متداول ترین کاربردهای جرثقیل سقفی می‌توان به جابجایی مواد در جهت‌های مختلف در انبارهای صنعتی و انجام بارگیری و تخلیه در تاسیسات، محوطه ها، و ایستگاه های راه آهن و بنادر اشاره کرد. جرثقیل‌های سقفی در انواع و پیکربندی های مختلفی طراحی و ساخته می شوند همچنین برای افزایش ظرفیت و عملکرد برخی قطعات این دستگاه، بازمهندسی یا تعویض می‌شوند.
موارد کاربرد جرثقیل سقفی
متداول‌ترین دلایل استفاده از جرثقیل‌های سقفی شامل موارد زیر است:
- بارگرگیری و تخلیه بار کامیون‌ها
- جابجایی اجسام در اطراف تاسیسات به صورت بسیار کارآمدتر نسبت به لیفتراک یا حمل توسط نیروی انسانی
- انتقال قطعات به خط مونتاژ به صورت کنترل شده
- جابجایی کانتینرها در ایستگاه های راه اهن یا بنادر
- وارد کردن مواد خام به داخل دستگاه ها در صنایع تولیدی
مزایای استفاده از جرثقیل سقفی
علاوه بر تسهیل برخی فرآیند‌ها که در بالا اشاره شد، دو دلیل اصلی که کارخانجات تمایل به نصب یک یا چند جرثقیل سقفی در تاسیسات خود را دارند عبارتند از:
کارآیی: جرثقیل‌های سقفی با افزایش سرعت کار در حدود 2 تا 3 برابر، بسیار کارآمدتر از نیروی کار انسانی، لیفتراک ها یا سایر دستگاه ها عمل میکنند. این دستگاه‌ها امکان خودکار سازی عملیات لیفت، جابجایی و تخلیه مواد در انبار‌ها و تاسیسات یک کارخانه را فراهم می کنند.
ایمنی: یکی دیگر از مزایای نصب جرثقیل سقفی تسهیل تولید، انبارداری و مونتاژ است. در محیط های کاری خطرناک که بارهای سنگین، مواد شیمیایی و فلزات داغ جابجا می‌شوند، با اتوماسیون سازی خط تولید و استفاده از جرثقیل‌های سقفی می‌توان از تماس مستقیم این افراد با مواد و ایجاد عارضه های جسمی که در اثر بلند کردن اجسام سنگین ایجاد می شود، جلوگیری کرد.
از دیگر مزایای این دستگاه می توان به موارد زیر اشاره کرد
- کاهش تصادفات در محیط کار
- کاهش خسارات وارد شده به محصولات و مواد
- بهبود گردش کار
- کاهش هزینه ها
نحوه انتخاب جرثقیل سقفی مناسب
جرثقیل‌های سقفی در اندازه‌ها، شکل‌ها و ظرفیت‌های مختلف وجود دارند از این رو انتخاب جرثقیل سقفی مناسب برای تسهیل فرآیند تولید ضروری است. برای تشخیص نوع جرثقیل سقفی مناسب برای هر کسب و کار هیچ قانونی مبتنی بر “یک اندازه مناسب برای همه” وجود ندارد. بنابراین برای انتخاب جرثقیل سقفی مناسب نکات زیر در نظر گرفته می‌شود:
- نوع حرکت ساختار جرثقیل
- وزن و نوع مواد یا بار
- ارتفاع قلاب
- محل جرثقیل – محیط داخلی یا خارجی
- ظرفیت مورد نیاز: ظرفیت جرثقیل و ظرفیت بالابر
- کلاس کاری جرثقیل: تعداد لیفت بار در هر ساعت، درصد لیفت های انجام شده نزدیک یا برابر با ظرفیت جرثقیل
- شرایط سازه ساختمان و باند حرکتی موجود
- طول دهانه جرثقیل
- تعداد جرثقیل‌های مورد نیاز
جرثقیل سقفی پل
این نوع جرثقیل سقفی در داخل مکان‌های سرپوشیده استفاده می‌شود و خود دارای مدل‌های مختلفی است. جرثقیل سقفی پل دارای دو تیر جرثقیل است که در قسمت سقفی سازه ساختمان تعبیه شده است. پل‌های جرثقیل در طول سالن بر روی تیرهای جرثقیل حرکت میکند. واگن و بالابر نیز با حرکت عرضی و در امتداد پل به اپراتور جرثقیل این امکان را می دهد تا قبل از بالابردن یا پایین آوردن بار، موقعیت بالابر و قلاب را به صورت دقیق تعیین کند.
جرثقیل‌های سقفی دارای دو نوع پیکربندی به صورت تک پل و دو پل هستند. بالابر و واگن نیز با توجه به طراحی سازه ساختمان و نیازهای بارگیری، می‌توانند به صورت رونشین و آویز طراحی شوند.
جرثقیل سقفی تک پل
جرثقیل سقفی تک پل دارای یک شاه تیر است که در هر دو سمت توسط یک راهبر انتهایی پشتیبانی می‌شود. واگن و بالابر نیز به صورت آویز نصب می‌شوند. این به این معنی است که واگن و بالابر بر روی فلنج پایینی پل جرثقیل سقفی حرکت میکند. جرثقیل سقفی تک پل به دلایل زیر نسبت به سایر جرثقیل های سقفی ارزان تر هستند.
- کاهش هزینه‌های حمل و نقل
- نصب سریعتر
- طراحی ساده تر واگن و بالابر
- تیر جرثقیل سبک‌تر
جرثقیل سقفی دو پل
جرثقیل‌های سقفی دو پل دارای دو شاه تیر هستند که توسط دو راهبر انتهایی پشتیبانی می‌شوند. در این نوع جرثقیل، واگن و بالابر به صورت رونشین یا آویز نصب می‌شوند. جرثقیل سقفی دو پل برای کاربردهای سنگین‌تر توصیه می شود که جرثقیل باید دارای ظرفیت بیشتر و دهانه طولانی‌تر باشد.
جرثقیل دروازه ای
جرثقیل های دروازه‌ای مشابه با جرثقیل سقفی پل و دارای دو نوع تک پل و دو پل هستند. با این تفاوت که پل‌ها به جای قرارگیری بر روی تیر جرثقیل که بر روی سازه ساختمان تعبیه شده اند، بر روی پایه‌های متحرک نصب می‌شوند. این پایه‌های متحرک حرکت طولی را بر روی ریل‌های ثابت نصب شده بر روی زمین فراهم میکنند.
عموما این نوع جرثقیل در فضاهای باز که امکان نصب ستون و تیر جرثقیل وجود ندارد، استفاده می‌شود. جرثقیل‌های دروازه‌ای به صورت عمده در بنادر کشتیرانی ، راه آهن، پروژه هایی مانند ساخت پل یا کارخانجات فولاد کاربرد دارند که موجب افزایش سرعت بارگیری و تخلیه می شوند.
جرثقیل دروازه‌ای قابل تنظیم: برای کاربردهای انبارداری طراحی و تولید شده‌اند، مکان هایی که حمل بار نیازمند عبور از از راهرو ها، درها یا اطراف موانع است. این نوع جرثقیل اغلب برای بلند کردن تجهیزات و قطعات در محیط های کاری نظیر کارگاه‌های جوشکاری،تولید،مونتاژ و غیره، استفاده می‌شود.
جرثقیل دروازه‌ای قابل حمل: این نوع جرثقیل انعطاف پذیر، قابل جایگزینی و جابجایی هستند و به عنوان سریع‌ترین و آسان‌ترین جرثقیل ها شناخته می‌شوند.
جرثقیل دروازه‌ای ریل مانت: جرثقیل دروازه‌ای ریل مانت برای انتقال بارهای سنگین، به صورت دستی یا مکانیزه بر روی ریل‌ها و در یک مسیر ثابت، مورد استفاده قرار می‌گیرند
موارد استفاده جرثقیل دروازه ای
- در مواردی که امکان استفاده از تیر جرثقیل سقفی در سازه ساختمان وجود ندارد.
- زمانی که امکان نصب تاسیسات گران قیمت یا ایجاد تغییرات دائمی در تاسیسات وجود ندارد، برای جابجایی بار می‌توان از جرثقیل دروازه‌ای استفاده کرد.
- در بنادر کشتیرانی، راه آهن، پروژه‌هایی نظیر ساخت پل یا کارخانجات فولاد که نصب جرثقیل های سقفی مشکل ساز است، معمولا از جرثقیل‌های دروازه ای استفاده می‌شود.
- در مواقعی که به یک جرثقیل سبک و مجزا برای یک کاربرد خاص وجود دارد و امکان جابجایی آنها وجود دارد و در مقابل خوردگی مقاوم هستند، جرثقیل های دروازه ای گزینه‌ی مناسبی خواهند بود.
مزایای جرثقیل دروازه ای
- نیاز به نصب دائمی نیست
- مونتاژ و دیمونتاژ سریع و آسان
- طراحی پرتابل که امکان استفاده از این نوع جرثقیل در مکان‌های مختلف را فراهم می کند
جرثقیل مونوریل
جرثقیل مونوریل یک راهکار مقرون به صرفه و کاربردی برای بسیاری از خطوط مونتاژ و خطوط تولید است و باعث افزایش گردش کار و ایجاد یک محیط کاملا ایمن خواهد شد. این نوع جرثقیل امکان حرکت بار در دو جهت عقب و جلو را فراهم خواهند کرد ولی حرکت جانبی بار که توسط جرثقیل‌های سقفی پل یا جرثقیل دروازه ای توسط واگن ارائه می‌شود، در این نوع جرثقیل امکان پذیر نیست.
جرثقیل مونوریل شامل یک واگن و بالابر است که از فلنج پایینی تیرآهن آویزان است و برای انتقال بار در یک مسیر مستقیم یا منحنی مورد استفاده قرار میگیرد. جرثقیل مونوریل از یک تیر آهن استفاده می کند که معمولا به سقف سالن متصل می‌شود و حرکت بر روی فلنج پایینی تیرآهن انجام می گیرد. باند حرکت جرثقیل مونوریل می‌تواند به صورت یک مسیر مسقیم یا چند شاخه، به صورت منحنی همراه با سوئیچ‌ها یا تغییر در ارتفاع طراحی شود.
جرثقیل بازویی
جرثقیل‌های بازویی دارای طیف گسترده در سبک‌ها و انواع مختلف وجود دارند. این جرثقیل‌ها که دارای ظرفیت لیفت، ارتفاع و طول دهانه‌ی متفاوتی هستند را می‌توان به تنهایی مورد استفاده قرار داد یا اینکه بر روی ستون و دیوارها نصب کرد. جرثقیل‌های بازویی از این جهت که از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه بوده و فضای کمتری را نیز اشغال میکنند، بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند. این نوع جرثقیل برای جابجایی اقلام جهت مونتاژ در شعاع کوچکتر با چرخش 180 تا 360 درجه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تفاوت جرثقیل سقفی رونشین و آویز
همانطور که قبلا نیز توضیح داده شد، جرثقیل‌های سقفی از نظر کلاس کاری، ظرفیت بارگیری، طول دهانه و تعداد پل (تک پل یا دو پل) با یکدیگر تفاوت دارند. مورد دیگر در تقسیم بندی این نوع جرثقیل نوع قرارگیری راهبر انتهایی بر روی تیر جرثقیل است و بدین ترتیب جرثقیل های سقفی را می‌توان به دو نوع جرثقیل سقفی رونشین یا جرثقیل سقفی آویز طبقه بندی کرد که در ادامه توضیح داده خواهند شد:
جرثقیل سقفی رونشین
جرثقیل‌های سقفی رونشین بسیار منعطف بوده و دارای انواع مختلفی هستند. در این نوع جرثقیل راهبر انتهایی به جای حرکت بر روی فلنج پایین تیر جرثقیل، بر روی ریل‌هایی که بر روی تیر جرثقیل نصب شده حرکت میکنند. به کمک سازه ساختمان و ستون‌های جرثقیل که تیر جرثقیل بر روی آنها قرار گرفته، جرثقیل سقفی رونشین اولین گزینه مناسب برای حمل بارهای بسیار سنگین است.
جرثقیل سقفی رونشین می تواند به دو صورت تک پل و دو پل طراحی شود.
ویژگی‌های جرثقیل سقفی تک پل رونشین
- ظرفیت بارگیری: 0.25 تا 20 تن
طول دهانه : کمتر از 20 متر - کلاس کاری جرثقیل: سبک
- وزن مرده پایین
- سرعت بالا
- هزینه تولید و قیمت کلی پایین‌تر
ویژگی های جرثقیل سقفی دو پل رونشین
- ظرفیت بارگیری: 20 تا 400 تن
- طول دهانه: بیشتر از 20 متر
- کلاس کاری جرثقیل: سنگین
- ایده آل در مواقعی که نیاز است قلاب دارای ارتفاع بیشتری باشد
- دفعات لیفت بار بیشتر
- سرعت بالا
جرثقیل سقفی آویز
جرثقیل‌های سقفی آویز برای کاربردهایی با ظرفیت کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این نوع جرثقیل فلنج پایین تیر جرثقیل به عنوان ریل استفاده می‌شود و راهبر انتهایی جرثقیل بر روی فلنج پایینی حرکت میکند. یکی از مزایای اصلی جرثقیل سقفی آویز استفاده کمتر از فضای سالن است به این دلیل که نیازی به نصب ستون‌های جرثقیل نبوده و می توان تیر جرثقیل را بر روی خر پاهای ساختمان قرار داد.
